του Απόστολου Καψάλη*
Ως είθισται στη σύγχρονη εκδοχή της δημοκρατίας οι δημοσιογραφικές διαρροές υποκαθιστούν τις υποτυπώδεις δομές κοινωνικού διαλόγου και δια της επαναλήψεως συνδράμουν στην εμπέδωση των νέων κάθε φορά αντεργατικών νομοθετικών ρυθμίσεων πριν ακόμη την υιοθέτησή τους. Ταυτόχρονα, η δια του τύπου καθεστωτική προπαγάνδα στοχεύει στη διαμόρφωση μιας ψευδούς εικόνας σε σχέση με τις δήθεν αντιστάσεις απέναντι στην τρόικα των δύο κυβερνητικών εταίρων ΠΑΣΟΚ & ΔΗΜ.ΑΡ. στην προσπάθειά τους να αναβάλλουν προσωρινά τη βέβαιη κατάρρευσή τους.
Ωστόσο, η υιοθέτηση των νέων -πλήρως συμφωνημένων με την τρόικα- δυσμενών μέτρων για τον κόσμο της μισθωτής εργασίας, αφενός προστίθεται σε ένα πλέγμα συνολικής απορρύθμισης της εργατικής νομοθεσίας που έχει επιτελεσθεί την τελευταία διετία και τελεί ακόμη σε ισχύ (Πίνακας 1) και αφετέρου, αποτελεί συνεπή και πολλές φορές εμπρόθεσμη εφαρμογή προηγούμενων μνημονιακών δεσμεύσεων.
Ανεξάρτητα εάν ψήφισαν ή όχι μέρος ή το σύνολο των διατάξεων των Μνημονίων και των εφαρμοστικών τους νόμων οι βουλευτές των κομμάτων της συμπολίτευσης γνωρίζουν πολύ καλά ότι το νέο πακέτο είναι ένα ακόμη προβλεπόμενο μέτρο στην κατεύθυνση της συμφωνημένης ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων και της μείωσης του κόστους εργασίας. Ειδικότερα:
α) Αποτελεί σαφή μνημονιακή δέσμευση (4046/2012) η αντικατάσταση του μέχρι πρότινος ισχύοντος συστήματος καθορισμού των κατωτάτων ορίων στις αποδοχές μέσα από ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και μάλιστα το αρχικό χρονοδιάγραμμα έχει παραβιαστεί (Ιούλιος 2012). Έτσι, με τη γνωστή Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου του περασμένου Φλεβάρη μειώθηκαν δραματικά οι κατώτατες αποδοχές της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας κατά 22% και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών, ενώ πάγωσαν και οι λεγόμενες ωριμάνσεις και αυξήσεις μέχρι η ανεργία να διαμορφωθεί σε επίπεδα κατώτερα του 10%. Σήμερα, απομένει η ολοκλήρωση του καθυστερημένου σχεδιασμού μέσα από τον νομοθετικό καθορισμό ενός ενιαίου νόμιμου ελάχιστου μισθού, έπειτα από διαβούλευση (όχι συμφωνία) με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.
β) Η βασική μνημονιακή δέσμευση για ευέλικτες και φτηνές απολύσεις έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί. Με τον αντι-ασφαλιστικό νόμο 3863/2010 και μέσα από τη μείωση του χρόνου προειδοποίησης της καταγγελίας (έως 6 μήνες) η αποζημίωση απόλυσης μειώθηκε κατά 50% σε σχέση με τα ισχύοντα πριν το 2010 (βλ. Πίνακα 2), ενώ προβλέφθηκε και ένα σύστημα καταβολής διμηνιαίων δόσεων. Επίσης, με το τεκμήριο της δοκιμαστικής περιόδου για τους δώδεκα πρώτους μήνες οποιασδήποτε σύμβασης αορίστου χρόνου, η απόλυση είναι εφικτή με μηδενική αποζημίωση στο τέλος αυτού του διαστήματος. Σήμερα, επειδή πρέπει να μειωθεί περαιτέρω το κόστος απόλυσης ο χρόνος προειδοποίησης αναμένεται να μειωθεί στους τρεις μήνες και να τεθεί ανώτατο όριο στην αποζημίωση που θα αντιστοιχεί ενδεχομένως στους δώδεκα (+6 μήνες), έτσι ώστε να εκλείψει και το τελευταίο «αντικίνητρο» για την απόλυση ενός εργαζομένου με σημαντική προϋπηρεσία.
γ) Το πενθήμερο έχει ουσιαστικά καταργηθεί για το σύνολο των μισθωτών με τις διατάξεις ενός μνημονιακού νόμου κατά την προμνημονιακή περίοδο (Ν. 3846/2010) με τον οποίο προβλέφθηκε ότι η εργασία την 6η ημέρα προσαυξάνεται μόλις κατά 30%. Σήμερα, σχεδιάζεται η περαιτέρω συρρίκνωση ή ακόμη και η κατάργηση κάθε προσαύξησης για την εργασία την 6η ημέρα, κάτι που ισχύει άλλωστε ήδη από τις αρχές του 2010 για μια μεγάλη κατηγορία εργαζομένων, αυτών οι οποίοι απασχολούνται στον κλάδο του επισιτισμού-τουρισμού και οι οποίοι αμείβονται με απλό ημερομίσθιο χωρίς καμία προσαύξηση.
δ) Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας έχει ήδη θεσμοθετηθεί και αναπροσαρμοστεί πολλές φορές τους τελευταίους 30 μήνες και μάλιστα σε ημερήσια, εβδομαδιαία ή άλλη βάση, ενώ με ειδικό σύστημα -που μπορεί ελεύθερα να συμφωνείται σε κλαδικό ή επιχειρησιακό επίπεδο- επιτρέπεται οποιαδήποτε παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στον νόμο. Άλλωστε, η επινόηση των Ενώσεων προσώπων έγινε για πρώτη φορά στο Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα (Ν. 3986/2011) με σκοπό να συνάπτονται ειδικές επιχειρησιακές συμφωνίες με αντικείμενο τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Σήμερα σχεδιάζεται μια νέα αναπροσαρμογή ενδεχομένως με άξονα το ελάχιστο όριο ημερήσιας ανάπαυσης.
ε) Η νέα μείωση της απασχόλησης στον στενό και δημόσιο τομέα με απολύσεις, διαθεσιμότητες και εφεδρείες θα είναι ολέθρια. Τι δεν καταλαβαίνει ο κύριος Μανιτάκης; Δεν αποτελεί ρητή μνημονιακή επιδίωξη η συρρίκνωση της δημόσιας απασχόλησης; Το άρθρο 35 του αντι-δημοσιοϋπαλληλικού Νόμου 4024/2011 σαφώς ορίζει ότι η πρώτη φάση της καθολικής μεταρρύθμισης του δημοσίου τομέα ολοκληρώνεται το αργότερο στα τέλη του 2012 (και η δεύτερη το 2013), ενώ από πλείστα άλλα μνημονιακά κείμενα προκύπτει η ανάγκη της αναδιάρθρωσης (συγχώνευσης-κατάργησης) δεκάδων δημοσίων υπηρεσιών. Εντός του χρονοδιαγράμματος τελεί αυτήν την φορά η τρόικα, εκτός τόπου και χρόνου (θέλουν να μας πείσουν ότι) βρίσκονται οι κυβερνητικοί συνεταίροι.
Τα στελέχη της ΔΗΜ.ΑΡ. και του ΠΑΣΟΚ δεν μπορούν να εξακολουθούν να προσποιούνται. Άλλωστε, μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται κορυφαίοι και έγκριτοι νομικοί που αντιλαμβάνονται τι ακριβώς σημαίνει δανειακή σύμβαση, απορρέουσες δεσμεύσεις και εφαρμοστικές νομικές ρυθμίσεις.
Αν, παρ' ελπίδα, ορισμένοι βουλευτές της συγκυβέρνησης δεν το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη, πρέπει να τους επισημανθεί ότι δεσμεύονται πλήρως από τα μνημόνια που έχουν ψηφιστεί και στα οποία δεν νοούνται κόκκινες γραμμές, εφόσον συμμετέχουν σε μια κυβέρνηση η οποία αναγνωρίζει σε αυτά δεσμευτική ισχύ και τα εφαρμόζει απαρέγκλιτα.
Η μόνη δυνατότητα που έχουν είναι να αποκηρύξουν πολιτικά τα μνημόνια με σαφή δημόσιο τρόπο, να καταψηφίσουν τα νέα μέτρα, να υπερψηφίσουν τις προτάσεις νόμου του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ που καταργούν μνημονιακούς νόμους και να υποχρεώσουν κατ’ αυτόν τον τρόπο νομικά τους δανειστές να καταγγείλουν αυτοί τα μνημόνια και να αποχωρήσουν οικειοθελώς οριστικά από τη χώρα.
* Ο Απόστολος Καψάλης είναι ερευνητής εργασιακών σχέσεων. Ως βάση σχολιασμού ελήφθη υπόψη το κείμενο του σχεδίου του Μνημονίου για τα εργασιακά που διέρρευσε στο Βήμα την περασμένη Κυριακή.
Ανεξάρτητα εάν ψήφισαν ή όχι μέρος ή το σύνολο των διατάξεων των Μνημονίων και των εφαρμοστικών τους νόμων οι βουλευτές των κομμάτων της συμπολίτευσης γνωρίζουν πολύ καλά ότι το νέο πακέτο είναι ένα ακόμη προβλεπόμενο μέτρο στην κατεύθυνση της συμφωνημένης ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων και της μείωσης του κόστους εργασίας. Ειδικότερα:
α) Αποτελεί σαφή μνημονιακή δέσμευση (4046/2012) η αντικατάσταση του μέχρι πρότινος ισχύοντος συστήματος καθορισμού των κατωτάτων ορίων στις αποδοχές μέσα από ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και μάλιστα το αρχικό χρονοδιάγραμμα έχει παραβιαστεί (Ιούλιος 2012). Έτσι, με τη γνωστή Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου του περασμένου Φλεβάρη μειώθηκαν δραματικά οι κατώτατες αποδοχές της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας κατά 22% και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών, ενώ πάγωσαν και οι λεγόμενες ωριμάνσεις και αυξήσεις μέχρι η ανεργία να διαμορφωθεί σε επίπεδα κατώτερα του 10%. Σήμερα, απομένει η ολοκλήρωση του καθυστερημένου σχεδιασμού μέσα από τον νομοθετικό καθορισμό ενός ενιαίου νόμιμου ελάχιστου μισθού, έπειτα από διαβούλευση (όχι συμφωνία) με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.
β) Η βασική μνημονιακή δέσμευση για ευέλικτες και φτηνές απολύσεις έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί. Με τον αντι-ασφαλιστικό νόμο 3863/2010 και μέσα από τη μείωση του χρόνου προειδοποίησης της καταγγελίας (έως 6 μήνες) η αποζημίωση απόλυσης μειώθηκε κατά 50% σε σχέση με τα ισχύοντα πριν το 2010 (βλ. Πίνακα 2), ενώ προβλέφθηκε και ένα σύστημα καταβολής διμηνιαίων δόσεων. Επίσης, με το τεκμήριο της δοκιμαστικής περιόδου για τους δώδεκα πρώτους μήνες οποιασδήποτε σύμβασης αορίστου χρόνου, η απόλυση είναι εφικτή με μηδενική αποζημίωση στο τέλος αυτού του διαστήματος. Σήμερα, επειδή πρέπει να μειωθεί περαιτέρω το κόστος απόλυσης ο χρόνος προειδοποίησης αναμένεται να μειωθεί στους τρεις μήνες και να τεθεί ανώτατο όριο στην αποζημίωση που θα αντιστοιχεί ενδεχομένως στους δώδεκα (+6 μήνες), έτσι ώστε να εκλείψει και το τελευταίο «αντικίνητρο» για την απόλυση ενός εργαζομένου με σημαντική προϋπηρεσία.
γ) Το πενθήμερο έχει ουσιαστικά καταργηθεί για το σύνολο των μισθωτών με τις διατάξεις ενός μνημονιακού νόμου κατά την προμνημονιακή περίοδο (Ν. 3846/2010) με τον οποίο προβλέφθηκε ότι η εργασία την 6η ημέρα προσαυξάνεται μόλις κατά 30%. Σήμερα, σχεδιάζεται η περαιτέρω συρρίκνωση ή ακόμη και η κατάργηση κάθε προσαύξησης για την εργασία την 6η ημέρα, κάτι που ισχύει άλλωστε ήδη από τις αρχές του 2010 για μια μεγάλη κατηγορία εργαζομένων, αυτών οι οποίοι απασχολούνται στον κλάδο του επισιτισμού-τουρισμού και οι οποίοι αμείβονται με απλό ημερομίσθιο χωρίς καμία προσαύξηση.
δ) Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας έχει ήδη θεσμοθετηθεί και αναπροσαρμοστεί πολλές φορές τους τελευταίους 30 μήνες και μάλιστα σε ημερήσια, εβδομαδιαία ή άλλη βάση, ενώ με ειδικό σύστημα -που μπορεί ελεύθερα να συμφωνείται σε κλαδικό ή επιχειρησιακό επίπεδο- επιτρέπεται οποιαδήποτε παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στον νόμο. Άλλωστε, η επινόηση των Ενώσεων προσώπων έγινε για πρώτη φορά στο Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα (Ν. 3986/2011) με σκοπό να συνάπτονται ειδικές επιχειρησιακές συμφωνίες με αντικείμενο τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Σήμερα σχεδιάζεται μια νέα αναπροσαρμογή ενδεχομένως με άξονα το ελάχιστο όριο ημερήσιας ανάπαυσης.
ε) Η νέα μείωση της απασχόλησης στον στενό και δημόσιο τομέα με απολύσεις, διαθεσιμότητες και εφεδρείες θα είναι ολέθρια. Τι δεν καταλαβαίνει ο κύριος Μανιτάκης; Δεν αποτελεί ρητή μνημονιακή επιδίωξη η συρρίκνωση της δημόσιας απασχόλησης; Το άρθρο 35 του αντι-δημοσιοϋπαλληλικού Νόμου 4024/2011 σαφώς ορίζει ότι η πρώτη φάση της καθολικής μεταρρύθμισης του δημοσίου τομέα ολοκληρώνεται το αργότερο στα τέλη του 2012 (και η δεύτερη το 2013), ενώ από πλείστα άλλα μνημονιακά κείμενα προκύπτει η ανάγκη της αναδιάρθρωσης (συγχώνευσης-κατάργησης) δεκάδων δημοσίων υπηρεσιών. Εντός του χρονοδιαγράμματος τελεί αυτήν την φορά η τρόικα, εκτός τόπου και χρόνου (θέλουν να μας πείσουν ότι) βρίσκονται οι κυβερνητικοί συνεταίροι.
Τα στελέχη της ΔΗΜ.ΑΡ. και του ΠΑΣΟΚ δεν μπορούν να εξακολουθούν να προσποιούνται. Άλλωστε, μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται κορυφαίοι και έγκριτοι νομικοί που αντιλαμβάνονται τι ακριβώς σημαίνει δανειακή σύμβαση, απορρέουσες δεσμεύσεις και εφαρμοστικές νομικές ρυθμίσεις.
Αν, παρ' ελπίδα, ορισμένοι βουλευτές της συγκυβέρνησης δεν το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη, πρέπει να τους επισημανθεί ότι δεσμεύονται πλήρως από τα μνημόνια που έχουν ψηφιστεί και στα οποία δεν νοούνται κόκκινες γραμμές, εφόσον συμμετέχουν σε μια κυβέρνηση η οποία αναγνωρίζει σε αυτά δεσμευτική ισχύ και τα εφαρμόζει απαρέγκλιτα.
Η μόνη δυνατότητα που έχουν είναι να αποκηρύξουν πολιτικά τα μνημόνια με σαφή δημόσιο τρόπο, να καταψηφίσουν τα νέα μέτρα, να υπερψηφίσουν τις προτάσεις νόμου του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ που καταργούν μνημονιακούς νόμους και να υποχρεώσουν κατ’ αυτόν τον τρόπο νομικά τους δανειστές να καταγγείλουν αυτοί τα μνημόνια και να αποχωρήσουν οικειοθελώς οριστικά από τη χώρα.
* Ο Απόστολος Καψάλης είναι ερευνητής εργασιακών σχέσεων. Ως βάση σχολιασμού ελήφθη υπόψη το κείμενο του σχεδίου του Μνημονίου για τα εργασιακά που διέρρευσε στο Βήμα την περασμένη Κυριακή.
Δημοσιεύθηκε στην avgi.gr στις 20/10/2012