ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΤΖΟΚΑ*
Είναι γεγονός ότι και παλιότερα υπήρξαν ελαστικές σχέσεις εργασίας στην Αυτοδιοίκηση. Είναι, επίσης, γεγονός ότι και παλιότερα η Αυτοδιοίκηση είχε χρησιμοποιηθεί σαν ιμάντας για να περάσουν αντιλαϊκές πολιτικές. Είναι ακόμα γεγονός ότι και παλιότερα η Αυτοδιοίκηση ήταν, ή επιχειρούνταν να είναι, το εργαστήρι νεοφιλελεύθερων πειραμάτων. Αρκετές φορές και εμείς οι αυτοδιοικητικοί αρπάζαμε το τυρί και δεν βλέπαμε τη φάκα, όσοι τουλάχιστον δεν υποστηρίζαμε συνειδητά ανάλογες επιλογές, ούτε επιφυλάσσαμε τέτοιο ρόλο στην Αυτοδιοίκηση.
Είναι γεγονός ότι και παλιότερα υπήρξαν ελαστικές σχέσεις εργασίας στην Αυτοδιοίκηση. Είναι, επίσης, γεγονός ότι και παλιότερα η Αυτοδιοίκηση είχε χρησιμοποιηθεί σαν ιμάντας για να περάσουν αντιλαϊκές πολιτικές. Είναι ακόμα γεγονός ότι και παλιότερα η Αυτοδιοίκηση ήταν, ή επιχειρούνταν να είναι, το εργαστήρι νεοφιλελεύθερων πειραμάτων. Αρκετές φορές και εμείς οι αυτοδιοικητικοί αρπάζαμε το τυρί και δεν βλέπαμε τη φάκα, όσοι τουλάχιστον δεν υποστηρίζαμε συνειδητά ανάλογες επιλογές, ούτε επιφυλάσσαμε τέτοιο ρόλο στην Αυτοδιοίκηση.
Ναι, κάποια συνέβαιναν και παλιότερα. Εξάλλου καπιταλισμό είχαμε και καπιταλισμό έχουμε. Τώρα, όμως, το αφεντικό τρελάθηκε! Στην εποχή του μνημονιακού πάγου έγιναν τα πάντα λάστιχο, και κυρίως οι εργασιακές σχέσεις. Ακόμα και οι ενασχολούμενοι με την Αυτοδιοίκηση μπερδεύονται στον λαβύρινθο αυτόν των εργασιακών σχέσεων, ακόμα και 5 μεροκάματα τον μήνα για κάποιους μήνες προκηρύσσουν οι δήμοι. Και μη χειρότερα, δηλαδή!
Μεταξύ αυτών των εργασιακών σχέσεων, ιδιαίτερα προβεβλημένη είναι αυτή των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, ΚΟΙΝΣΕΠ. O όρος είναι ελκυστικός και παραπλανητικός. Παρουσιάζεται έτσι αθώα ως ένα κοινωνικό εγχείρημα της κοινωνικής λεγόμενης οικονομίας, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα σχέδιο νεοφιλελεύθερης έμπνευσης που έχει ως προφανή στόχο τη διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών της Αυτοδιοίκησης και τη μεταβίβαση αυτών στον ιδιωτικό τομέα. Το νέο αυτό υβρίδιο απλώνεται σε όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης, όπως το πνευματικό Κέντρο, το κολυμβητήριο, οι βρεφονηπιακοί σταθμοί και τώρα και το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι».
Η διαδικασία αυτή αποτελεί συνήθως, κατά τους εισηγητές, «αναγκαστική» διαδικασία, όπως και πολλές άλλες μετά τη μνημονιακή καταιγίδα που σαρώνει τους ΟΤΑ. Διάλυση δομών, διακοπή συμβάσεων, απαγόρευση προσλήψεων, διαθεσιμότητες και επικείμενες απολύσεις, μαζική συνταξιοδότηση υπό τον φόβο απολύσεων, οικονομική ασφυξία και άμεση ή έμμεση στάση πληρωμών.
Έτσι αρχίζει να λειτουργεί ο εκβιασμός... μαφιόζικα. Το ερώτημα που διαρκώς παρουσιάζεται είναι: «πώς θα λειτουργήσουν οι παιδικοί σταθμοί, το πρόγραμμα 'Βοήθεια στο σπίτι', το πολιτιστικό κέντρο, αφού απαγορεύονται οι προσλήψεις; Και η απάντηση έφτασε... με τον ν. 4019/2011 (ΦΕΚ Α' 216), όπου θεσπίστηκε η νέα νομική μορφή, η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση ως φορέας της κοινωνικής οικονομίας!
Έτσι λοιπόν οι εντεταλμένοι της τρικομματικής κυβέρνησης αναγκάζουν τις κοινωνικές δομές να λειτουργήσουν. Μόνο με αυτόν τον τρόπο, την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση, η οποία περιγράφεται ως ένας αστικός συνεταιρισμός κοινωνικού σκοπού με περιορισμένη ευθύνη των μελών του, ο οποίος διαθέτει εκ του νόμου εμπορική ιδιότητα. Συμπράττουν, λοιπόν, τουλάχιστον 7 άτομα και το νεοφιλελεύθερο πείραμα ξεκινά στου κασίδη το κεφάλι. Αυτοί μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο, τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ α' και β' βαθμού.
Ο φερετζές στην προκειμένη περίπτωση δεν θα μπορούσε να λείπει. Είναι η διάσωση των εργαζομένων, οι οποίοι καλούνται αναγκαστικά να συντηρήσουν το υβρίδιο. Υποταγή, λοιπόν, ή θάνατος! Αφόρητη πλήξη. Αφόρητη θλίψη... κατάθλιψη. Λένε ότι όταν βιώνεις την αυταπάτη τη θεωρείς πραγματικότητα. Ίσως συμβαίνει και αυτό σε αρκετούς αυτοδιοικητικούς, που υποτίθεται ότι είναι αντίθετοι, αλλά συνεχίζουν να πιστεύουν ότι με τον τρόπο αυτό βοηθούν τους εργαζομένους.
Τον εκβιασμό αυτόν υφίστανται τώρα και οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι». Ή υποτάσσονται στο υβρίδιο των ΚΟΙΝΣΕΠ ή ρίχνονται και αυτοί στον Καιάδα της ανεργίας. Πάνω από 3.500 εργαζόμενοι στο ΒΣΣ και 130.000 ηλικιωμένοι ωφελούμενοι και ΑμεΑ στον Καιάδα των νεοφιλελεύθερων πειραμάτων. Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις παρουσιάζονται ως μονόδρομος για τους εργαζόμενους αυτούς από την τρικομματική μνημονιακή κυβέρνηση.
Οι ΚΟΙΝΣΕΠ αμφισβητούν τον δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των υπηρεσιών, όπου επιχειρείται η πλήρης ανταποδοτικότητα των παροχών. Είναι η κερκόπορτα της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών υπηρεσιών της Αυτοδιοίκησης, καθώς και αν ακόμα υποθέσουμε ότι για την παρούσα περίοδο θα απορροφήσει τους υπάρχοντες εργαζομένους είναι βέβαιο ότι στην επόμενη φάση θα συμβληθεί με ιδιώτες. Και αυτό θα το έχουν επιτρέψει οι αυτοδιοικητικοί, οι οποίοι για πρόσκαιρες ανάγκες πολιτικής επιβίωσης θα θυσιάσουν τις επόμενες γενιές. Οι οπαδοί του νέου αυτού υβρίδιου θα έχουν ήδη σταδιακά μετατρέψει τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων σε επιχειρήσεις ειδικού σκοπού και τα κοινωνικά αγαθά που δικαιούμαστε όλοι ανεξαιρέτως σε υπηρεσίες-εμπορεύματα, που μπορούν να τ' απολαμβάνουν μόνο όσοι μπορούν να τα πληρώσουν.
Αυτό που τώρα επιχειρείται είναι μετά τις περικοπές των κονδυλίων των ΚΑΠ στο 60%, και της ΣΑΤΑ σχεδόν στο 50%, να συνεχιστεί η λειτουργία των υπηρεσιών με την εφαρμογή της πλήρους ανταποδοτικότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες όπως: σχολεία, μεταφορές μαθητών, βρεφονηπιακοί σταθμοί, δημοτικά ιατρεία, ΚΑΠΗ, πρόγραμμα βοήθειας στο σπίτι, προνοιακές παροχές, καθαριότητα, δημοτικά έργα, περιβάλλον, πολιτισμός, αθλητισμός.
Από την άλλη πλευρά τα θύματα αυτού του δράματος, οι εργαζόμενοι, θα λειτουργούν στις συνθήκες ενός σύγχρονου δουλεμπορίου, χωρίς συνδικαλιστικά δικαιώματα και με επισφαλή και περιορισμένου χρόνου εργασία. Σύγχρονες εταίρες στις ορέξεις του άπληστου κεφαλαίου. Και απέναντι στον τρόμο της ανεργίας θα δέχονται τον έναν εκβιασμό μετά τον άλλο. Με εκβιαστικούς όρους και υπό τον φόβο της ανεργίας, οι εργαζόμενοι θα αναγκαστούν να μετατραπούν σε... συνεταιριστές μετόχους, να χάσουν όλα τα εργασιακά δικαιώματα που απορρέουν από την εξαρτημένη σχέση εργασίας, ακόμα και τον μισθό τους, αναλαμβάνοντας το ρίσκο του “μερίσματος”.
Από την άλλη οι θύτες, κυβέρνηση και συνοδοιπόροι, βαστάζοι δήμαρχοι, θα επιχαίρουν με τα κατορθώματά τους, καθώς σταδιακά θα διώξουν το άγος της παροχής των κοινωνικών υπηρεσιών που τόσο τους στενοχωρούσε και θα επιδοθούν σε πιο τελέσφορες διαδικασίες, όπως για παράδειγμα οι πελατειακές σχέσεις, που απλόχερα προσφέρονται με τις ΚΟΙΝΣΕΠ. Αυτοί επιλέγουν την υπηρεσία που θα δώσουν σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις, αυτοί οργανώνουν τη χρηματοδότηση και, κυρίως, αυτοί μετατρέπουν τον επισφαλή συμβασιούχο υπάλληλο σε μέτοχο επιχείρησης!
Έτσι διαλύεται και το τελευταίο κοινωνικό ανάχωμα, διαλύεται ο κοινωνικός ρόλος της Αυτοδιοίκησης. Μετατρέπεται σε χώρο ανάλγητο, όπου υπεισέρχεται ο άγριος ανταγωνισμός. Ο χώρος του κέρδους. Και αυτό δεν κρύβεται με φερετζέδες. Πρόσφατα μάλιστα το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους επέβαλε 23% ΦΠΑ στις ΚΟΙΝΣΕΠ, θεωρώντας ότι είναι ιδιωτικός τομέας. Τα βέλη εκ των έσω...
Στον ορυμαγδό αυτό της μνημονιακής πολιτικής παίρνουν τις ιδέες μας και μας τις κάνουν λιώμα. Η κοινωνική οικονομία στην Αυτοδιοίκηση αξιοποιείται (συνεταιρισμός, εταιρεία λαϊκής βάσης κ.λπ.) με βάση τις αντιλήψεις που απορρέουν από τη νεοφιλελεύθερη οικονομική λογική των Συνθηκών της Ε.Ε. Δεν πρόκειται δηλαδή, στην ουσία, για κοινωνική οικονομία, ούτε για κοινωνικό συνεταιρισμό, αλλά για «συνεταιριστικού τύπου επιχείρηση», με το βάρος να μετατοπίζεται προς την επιχειρηματικότητα, αποκλίνοντας μάλιστα και από διατάξεις που χαρακτηρίζουν τις θεμελιακές συνεταιριστικές αρχές.
Τι σημαίνει αυτό; Τίποτα και πολλά. Ας είμαστε όλοι περισσότερο προσεχτικοί και λιγότερο γαλαντόμοι. Απέναντι στις άγριες αυτές πολιτικές που μας έχουν εξαθλιώσει ο στόχος είναι ένας: ενότητα για την ανατροπή τους. Η προσοχή μας οφείλει να είναι διαρκώς στραμμένη στην αποφυγή αφορμών αποπροσανατολισμού και παρέλκυσης. Οι καιροί είναι εξαιρετικά δύσκολοι και δεν συγχωρούν αστοχίες.
* Ο Σπύρος Τζόκας είναι συντονιστής του Τμήματος Αυτοδιοίκησης του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ και μέλος του Δ.Σ. της ΚΕΔΕ
Μεταξύ αυτών των εργασιακών σχέσεων, ιδιαίτερα προβεβλημένη είναι αυτή των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, ΚΟΙΝΣΕΠ. O όρος είναι ελκυστικός και παραπλανητικός. Παρουσιάζεται έτσι αθώα ως ένα κοινωνικό εγχείρημα της κοινωνικής λεγόμενης οικονομίας, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα σχέδιο νεοφιλελεύθερης έμπνευσης που έχει ως προφανή στόχο τη διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών της Αυτοδιοίκησης και τη μεταβίβαση αυτών στον ιδιωτικό τομέα. Το νέο αυτό υβρίδιο απλώνεται σε όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης, όπως το πνευματικό Κέντρο, το κολυμβητήριο, οι βρεφονηπιακοί σταθμοί και τώρα και το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι».
Η διαδικασία αυτή αποτελεί συνήθως, κατά τους εισηγητές, «αναγκαστική» διαδικασία, όπως και πολλές άλλες μετά τη μνημονιακή καταιγίδα που σαρώνει τους ΟΤΑ. Διάλυση δομών, διακοπή συμβάσεων, απαγόρευση προσλήψεων, διαθεσιμότητες και επικείμενες απολύσεις, μαζική συνταξιοδότηση υπό τον φόβο απολύσεων, οικονομική ασφυξία και άμεση ή έμμεση στάση πληρωμών.
Έτσι αρχίζει να λειτουργεί ο εκβιασμός... μαφιόζικα. Το ερώτημα που διαρκώς παρουσιάζεται είναι: «πώς θα λειτουργήσουν οι παιδικοί σταθμοί, το πρόγραμμα 'Βοήθεια στο σπίτι', το πολιτιστικό κέντρο, αφού απαγορεύονται οι προσλήψεις; Και η απάντηση έφτασε... με τον ν. 4019/2011 (ΦΕΚ Α' 216), όπου θεσπίστηκε η νέα νομική μορφή, η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση ως φορέας της κοινωνικής οικονομίας!
Έτσι λοιπόν οι εντεταλμένοι της τρικομματικής κυβέρνησης αναγκάζουν τις κοινωνικές δομές να λειτουργήσουν. Μόνο με αυτόν τον τρόπο, την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση, η οποία περιγράφεται ως ένας αστικός συνεταιρισμός κοινωνικού σκοπού με περιορισμένη ευθύνη των μελών του, ο οποίος διαθέτει εκ του νόμου εμπορική ιδιότητα. Συμπράττουν, λοιπόν, τουλάχιστον 7 άτομα και το νεοφιλελεύθερο πείραμα ξεκινά στου κασίδη το κεφάλι. Αυτοί μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο, τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ α' και β' βαθμού.
Ο φερετζές στην προκειμένη περίπτωση δεν θα μπορούσε να λείπει. Είναι η διάσωση των εργαζομένων, οι οποίοι καλούνται αναγκαστικά να συντηρήσουν το υβρίδιο. Υποταγή, λοιπόν, ή θάνατος! Αφόρητη πλήξη. Αφόρητη θλίψη... κατάθλιψη. Λένε ότι όταν βιώνεις την αυταπάτη τη θεωρείς πραγματικότητα. Ίσως συμβαίνει και αυτό σε αρκετούς αυτοδιοικητικούς, που υποτίθεται ότι είναι αντίθετοι, αλλά συνεχίζουν να πιστεύουν ότι με τον τρόπο αυτό βοηθούν τους εργαζομένους.
Τον εκβιασμό αυτόν υφίστανται τώρα και οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι». Ή υποτάσσονται στο υβρίδιο των ΚΟΙΝΣΕΠ ή ρίχνονται και αυτοί στον Καιάδα της ανεργίας. Πάνω από 3.500 εργαζόμενοι στο ΒΣΣ και 130.000 ηλικιωμένοι ωφελούμενοι και ΑμεΑ στον Καιάδα των νεοφιλελεύθερων πειραμάτων. Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις παρουσιάζονται ως μονόδρομος για τους εργαζόμενους αυτούς από την τρικομματική μνημονιακή κυβέρνηση.
Οι ΚΟΙΝΣΕΠ αμφισβητούν τον δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των υπηρεσιών, όπου επιχειρείται η πλήρης ανταποδοτικότητα των παροχών. Είναι η κερκόπορτα της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών υπηρεσιών της Αυτοδιοίκησης, καθώς και αν ακόμα υποθέσουμε ότι για την παρούσα περίοδο θα απορροφήσει τους υπάρχοντες εργαζομένους είναι βέβαιο ότι στην επόμενη φάση θα συμβληθεί με ιδιώτες. Και αυτό θα το έχουν επιτρέψει οι αυτοδιοικητικοί, οι οποίοι για πρόσκαιρες ανάγκες πολιτικής επιβίωσης θα θυσιάσουν τις επόμενες γενιές. Οι οπαδοί του νέου αυτού υβρίδιου θα έχουν ήδη σταδιακά μετατρέψει τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων σε επιχειρήσεις ειδικού σκοπού και τα κοινωνικά αγαθά που δικαιούμαστε όλοι ανεξαιρέτως σε υπηρεσίες-εμπορεύματα, που μπορούν να τ' απολαμβάνουν μόνο όσοι μπορούν να τα πληρώσουν.
Αυτό που τώρα επιχειρείται είναι μετά τις περικοπές των κονδυλίων των ΚΑΠ στο 60%, και της ΣΑΤΑ σχεδόν στο 50%, να συνεχιστεί η λειτουργία των υπηρεσιών με την εφαρμογή της πλήρους ανταποδοτικότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες όπως: σχολεία, μεταφορές μαθητών, βρεφονηπιακοί σταθμοί, δημοτικά ιατρεία, ΚΑΠΗ, πρόγραμμα βοήθειας στο σπίτι, προνοιακές παροχές, καθαριότητα, δημοτικά έργα, περιβάλλον, πολιτισμός, αθλητισμός.
Από την άλλη πλευρά τα θύματα αυτού του δράματος, οι εργαζόμενοι, θα λειτουργούν στις συνθήκες ενός σύγχρονου δουλεμπορίου, χωρίς συνδικαλιστικά δικαιώματα και με επισφαλή και περιορισμένου χρόνου εργασία. Σύγχρονες εταίρες στις ορέξεις του άπληστου κεφαλαίου. Και απέναντι στον τρόμο της ανεργίας θα δέχονται τον έναν εκβιασμό μετά τον άλλο. Με εκβιαστικούς όρους και υπό τον φόβο της ανεργίας, οι εργαζόμενοι θα αναγκαστούν να μετατραπούν σε... συνεταιριστές μετόχους, να χάσουν όλα τα εργασιακά δικαιώματα που απορρέουν από την εξαρτημένη σχέση εργασίας, ακόμα και τον μισθό τους, αναλαμβάνοντας το ρίσκο του “μερίσματος”.
Από την άλλη οι θύτες, κυβέρνηση και συνοδοιπόροι, βαστάζοι δήμαρχοι, θα επιχαίρουν με τα κατορθώματά τους, καθώς σταδιακά θα διώξουν το άγος της παροχής των κοινωνικών υπηρεσιών που τόσο τους στενοχωρούσε και θα επιδοθούν σε πιο τελέσφορες διαδικασίες, όπως για παράδειγμα οι πελατειακές σχέσεις, που απλόχερα προσφέρονται με τις ΚΟΙΝΣΕΠ. Αυτοί επιλέγουν την υπηρεσία που θα δώσουν σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις, αυτοί οργανώνουν τη χρηματοδότηση και, κυρίως, αυτοί μετατρέπουν τον επισφαλή συμβασιούχο υπάλληλο σε μέτοχο επιχείρησης!
Έτσι διαλύεται και το τελευταίο κοινωνικό ανάχωμα, διαλύεται ο κοινωνικός ρόλος της Αυτοδιοίκησης. Μετατρέπεται σε χώρο ανάλγητο, όπου υπεισέρχεται ο άγριος ανταγωνισμός. Ο χώρος του κέρδους. Και αυτό δεν κρύβεται με φερετζέδες. Πρόσφατα μάλιστα το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους επέβαλε 23% ΦΠΑ στις ΚΟΙΝΣΕΠ, θεωρώντας ότι είναι ιδιωτικός τομέας. Τα βέλη εκ των έσω...
Στον ορυμαγδό αυτό της μνημονιακής πολιτικής παίρνουν τις ιδέες μας και μας τις κάνουν λιώμα. Η κοινωνική οικονομία στην Αυτοδιοίκηση αξιοποιείται (συνεταιρισμός, εταιρεία λαϊκής βάσης κ.λπ.) με βάση τις αντιλήψεις που απορρέουν από τη νεοφιλελεύθερη οικονομική λογική των Συνθηκών της Ε.Ε. Δεν πρόκειται δηλαδή, στην ουσία, για κοινωνική οικονομία, ούτε για κοινωνικό συνεταιρισμό, αλλά για «συνεταιριστικού τύπου επιχείρηση», με το βάρος να μετατοπίζεται προς την επιχειρηματικότητα, αποκλίνοντας μάλιστα και από διατάξεις που χαρακτηρίζουν τις θεμελιακές συνεταιριστικές αρχές.
Τι σημαίνει αυτό; Τίποτα και πολλά. Ας είμαστε όλοι περισσότερο προσεχτικοί και λιγότερο γαλαντόμοι. Απέναντι στις άγριες αυτές πολιτικές που μας έχουν εξαθλιώσει ο στόχος είναι ένας: ενότητα για την ανατροπή τους. Η προσοχή μας οφείλει να είναι διαρκώς στραμμένη στην αποφυγή αφορμών αποπροσανατολισμού και παρέλκυσης. Οι καιροί είναι εξαιρετικά δύσκολοι και δεν συγχωρούν αστοχίες.
* Ο Σπύρος Τζόκας είναι συντονιστής του Τμήματος Αυτοδιοίκησης του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ και μέλος του Δ.Σ. της ΚΕΔΕ