ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΕΛΑΒΙΛΑ*
Ο δήμαρχος Πειραιά κ. Β. Μιχαλολιάκος δήλωσε ότι θα ανακατασκευάσει το εξαφανισμένο παλιό Ρολόι, το σήμα κατατεθέν του λιμανιού για έναν αιώνα, πρώην χρηματιστήριο και δημαρχείο, που κατεδαφίστηκε από τον δήμαρχο της δικτατορίας, Αρ. Σκυλίτση, το 1968.
Ήλθε
έτσι στην επιφάνεια ένα παλιό πολυσυζητημένο θέμα: Μπορούμε άραγε να
ανακατασκευάζουμε ανύπαρκτα πλέον μνημεία; Ίσως αγνοείται ότι οι διεθνείς
χάρτες για τα μνημεία και η επιστημονική κοινότητα έχουν απαντήσει προ πολλού.
Η ανακατασκευή ενός ιστορικού κτιρίου εκ του μηδενός θεωρείται απαράδεκτη. Η
αυθεντικότητα, η μοναδικότητά του, τα τεκμήρια που κρύβονται στο σώμα ενός
χαμένου ιστορικού αντικειμένου δεν αναπαράγονται.
Αυτό δεν το ξέρουν μόνο οι
επιστήμονες, το ξέρει και η αγορά. Γι' αυτό μια πρωτότυπη συλλεκτική γκραβούρα
κοστίζει πανάκριβα, ενώ ένα αντίγραφό της ελάχιστα. Το αντίγραφο, λοιπόν, ενός
μνημείου δεν είναι μνημείο.
Δεν
συμφωνούν όμως όλοι σε αυτό. Για παράδειγμα, στα Φιλιατρά, στις Disneyland, σε
κωμοπόλεις των ΗΠΑ έχουν ανακατασκευάσει τον Παρθενώνα, τον Πύργο του Άιφελ,
τις Πυραμίδες και πολλά άλλα. Παιχνίδια για παιδιά και για ημιμαθείς.
Προσέφεραν με αυτό κάτι στην ιστορική μνήμη οι εμπνευστές τους ή απλώς
προκαλούν γέλιο με την ανάγκη τους να δανειστούν τη λάμψη που τους λείπει από
κάτι που ανήκει στην Ιστορία και όχι σε αυτούς;
Θα
πουν κάποιοι: Μα, αυτό θα γίνει στο ίδιο σημείο που ήταν το Ρολόι του Πειραιά!
Τότε, γιατί να μην ξαναφτιάξουμε την Ταραντέλλα ή το Ξενοδοχείο Ακταίον του
Νέου Φαλήρου, τα Λιπάσματα της Δραπετσώνας και άλλα πολλά που χάθηκαν;
Ο
Πειραιάς διέθετε εκατοντάδες νεοκλασικά κτήρια τα οποία κατεδαφίστηκαν, αλλά
και πολλά σπουδαία που καταστρέφονται κατά τη διάρκεια και αυτής της
δημαρχιακής θητείας, χωρίς καμία μέριμνα. Το όμορφο στρογγυλό κτήριο του Ερνστ
Τσίλερ στην πλατεία Αλεξάνδρας ακρωτηριάστηκε βάναυσα, καθώς νύχτα
κατεστράφησαν με δόλο οι μοναδικές οροφογραφίες του. Το περίτεχνο εσωτερικό του
Μεγάρου Σπυράκη στο κέντρο του Πειραιά διαλύθηκε πρόσφατα. Ουδείς, όμως, εκ των
δημοτικών αρχόντων λυπήθηκε γι' αυτά ή έκανε κάτι για τη σωτηρία τους παρά τις
διαμαρτυρίες. Το αρχαιότερο κτήριο του λιμανιού, οι Αποθήκες της οδού Ευπλοίας
του 1850, που αποδίδονται στον Στ. Κλεάνθη, αναμένουν την κατάρρευση. Το
τελευταίο θερινό σινεμά, το μοντερνιστικό Σινέ Φαντάζιο, κηρυγμένο δύο φορές
διατηρητέο, είναι ετοιμόρροπο. Το ίδιο και οι επαύλεις της Καστέλλας, τα
βιομηχανικά μνημεία της Πειραιώς και του Αγίου Διονυσίου, το εξαιρετικό
αμαξοστάσιο των ΣΕΚ-ΣΠΑΠ στη Λεύκα, όπως και το αρχαιότερο και μοναδικό
κλωστοϋφαντουργείο των Αδελφών Ρετσίνα.
Νοιάζεται, αλήθεια, ο δήμαρχος για τα
μνημεία της πόλης;
Αγνοούνται
όμως και τα βασικά τεχνικά ζητήματα. Την εποχή που υπήρχε το Ρολόι, η πόλη ήταν
αλλιώτικη. Στη θέση του κτηρίου, υπάρχει σήμερα ο βασικός κυκλοφοριακός κόμβος
του λιμανιού. Αν ξεκινήσει η μελέτη, θα ανακαλύψουν ότι θα πρέπει να
μετακινηθεί η λεωφόρος Μιαούλη -που δεν μπορεί- ή να χτιστεί το Ρολόι μέσα στον
ιστορικό Τινάνειο Κήπο του 1854, καταστρέφοντας αιωνόβια δένδρα και υποκείμενες
αρχαιότητες. To Ρολόι εν ολίγοις, καλώς ή κακώς, δεν χωράει πια εκεί που ήταν
κάποτε!
Τελευταίο
και πλέον κρίσιμο ερώτημα. Πού θα βρεθούν μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για
την ανακατασκευή; Αν βρεθούν από τους χουβαρντάδες χορηγούς που αναζητά ο δήμαρχος,
γιατί έχει προτεραιότητα η ανακατασκευή του Ρολογιού και όχι η αντιμετώπιση των
οξύτατων κοινωνικών προβλημάτων, η επένδυση σε πραγματικά παραγωγικά έργα, η
βοήθεια στους άνεργους, η στελέχωση των σχολείων, η προστασία των αστέγων, τα
κοινωνικά ιατρεία;
Η
ιδέα της ανακατασκευής του Ρολογιού έρχεται ως εκκίνηση της προεκλογικής
περιόδου. Ως εκμετάλλευση της νοσταλγίας ενός κόσμου που υποφέρει, ως ένα έργο
που το μόνο που προσφέρει είναι ελπίδα για υστεροφημία στον εμπνευστή του.
Ναι,
πονέσαμε πολύ όταν κατεδαφίστηκε το Ρολόι, το νοσταλγούμε, αλλά δεν μας
αντιστοιχεί μια τέτοια απόφαση. Οι προτεραιότητές μας δεν έχουν να κάνουν με το
«φαίνεσθαι» αλλά με το «είναι». Το τωρινό "είναι" επιβάλλει να
προταχθούν οι βασικές ανάγκες του δοκιμαζόμενου λαού του Πειραιά και αυτές
είναι τεράστιες.
* Η Κατερίνα Σταύρου και ο Νίκος Μπελαβίλας είναι μέλη της Ομάδας
Περιβάλλοντος του «Λιμανιού της Αγωνίας». Το άρθρο βασίζεται στο συλλογικό
κείμενο που κυκλοφόρησε η δημοτική κίνηση στον Πειραιά
πηγή : avgi.gr