Του Γιώργου Χαρίση*
Τα τελευταία 25 χρόνια παρουσιάστηκε μια στροφή στο προσανατολισμό του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, που κυρίως οφείλεται στους συσχετισμούς, που υπάρχουν στις γραμμές του, αλλά και στην επιρροή των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων και της απαξίωσης της συλλογικής δράσης και των αξιών του.
Οι συνδικαλιστικές δυνάμεις που επηρεάζονταν από τα συντηρητικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, αποδέχτηκαν τις βασικές «μεταρρυθμίσεις» του αστικού πολιτικού συστήματος της χώρας μας και τις βασικές κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις εργασιακές σχέσεις και έτσι καλλιέργησαν την αντίληψη ότι η αστική τάξη και τα κόμματά της αποτελούν τους κοινωνικούς εταίρους, που μπορεί η εργατική τάξη να συνδιαλέγεται και χάθηκε από το οπτικό τους πεδίο ότι αυτοί αποτελούν τους ταξικούς αντιπάλους, που πρέπει ανειρήνευτα η τάξης μας να αντιπαλεύει.
Έτσι στο DNAτης ελληνικής εργατικής τάξης και των άλλων εργαζόμενων στρωμάτων της κοινωνίας μας κυριάρχησαν οι ρεφορμιστικές αντιλήψεις του κοινωνικού εταιρισμού, της ταξικής συνεργασίας και του κοινωνικού διαλόγου και όχι της ταξικής πάλης, της αγωνιστικής διεκδίκησης και της ταξικής διαπαιδαγώγησης των υποτελών στρωμάτων της κοινωνίας.
Οι κυρίαρχες συνδικαλιστικές παρατάξεις, που επηρεάζονται από το ΠΑΣΟΚ (σοσιαλιστικό κόμμα) και τη Νέα Δημοκρατία (συντηρητικό κόμμα), στην πρώτη φάση του μνημονίου στη χώρα μας, το 2010, θεωρούσαν ότι η κρίση είναι δημοσιονομική και όχι συστημική-καπιταλιστική και ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν με τον περιορισμό απλά των δαπανών του δημοσίου, με αποτέλεσμα να μην συνταχθούν και να μην υπερασπίσουν τους συναδέλφους τους δημοσίους υπαλλήλους, που δέχονταν τότε τις μεγαλύτερες ανατροπές στα μισθολογικά και εργασιακά τους δικαιώματα.
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν να αφαιρεθούν τα εργατικά δικαιώματα από το σύνολο της εργατικής τάξης, που κατακτήθηκαν με αγώνες και αίμα τα τελευταία 100 χρόνια. Στην Ελλάδα υπήρξε μια βίαιη ανατροπή δικαιωμάτων σε σύντομο χρόνο, με αποτέλεσμα να βρεθεί απροετοίμαστη η ελληνική κοινωνία να τους αντιμετωπίσει.
Παρόλα αυτά τα τελευτά χρόνια δόθηκαν σημαντικοί αγώνες των εργαζομένων και της ελληνικής κοινωνίας, που μπορεί να μην απέτρεψαν την εφαρμογή των μνημονιακών αντεργατικών ρυθμίσεων, όμως καθυστέρησαν σημαντικά την εφαρμογή τους και κυρίως άλλαξαν το πολιτικό σκηνικό στη χώρα μας.
Η Αριστερά πλέον είναι πρώτη πολιτική δύναμη, ενώ τα κυβερνητικά κόμματα από το 80% που είχαν πριν πέντε χρόνια, βρίσκονται πλέον στο 30%. Οι αλλαγές αυτές με πιο βασανιστικό τρόπο επεκτείνονται και στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και γι’ αυτό το λόγω, αλλά κυρίως γιατί αποτελεί τον βασικό αντίπαλο των μνημονιακών κυβερνητικών πολιτικών, η κυβέρνηση σχεδιάζει να περιορίσει τη δράση του.
Ο περιορισμός των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων αποτελεί συνέχεια του περιορισμού γενικά της δημοκρατίας στη χώρα μας. Δεν είναι τυχαίο ότι όλο και περισσότερο στις διαδηλώσεις ακούγεται το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία (που ήταν σύνθημα της εξέγερσης ενάντια στη χούντα το 1973) – η Χούντα δεν τελείωσε το ‘73», αφού ακόμη και βασικές αξίες της κοινοβουλευτικής αστικής δημοκρατίας καταπατούνται, ενώ οι διαδηλωτές αντιμετωπίζουν τις αστυνομικές δυνάμεις καταστολής οι απεργίες βγαίνουν παράνομες και καταχρηστικές από τα δικαστήρια και οι εργαζόμενοι σε βασικούς τομείς επιστρατεύονται, όπως έγινε πρόσφατα με τους εργαζόμενους στην Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, τους καθηγητές πέρυσι, τους εργαζόμενους στα τρένα, τα λιμάνια και τους Δήμους.
Για να περάσουν λοιπόν και τα νέα βάρβαρα, με απαίτηση των δανειστών και τη σύμφωνη γνώμη της ελληνικής κυβέρνησης, αφού κατάργησαν τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και κάθε έννοια συλλογικής διαπραγμάτευσης, ετοιμάζουν νέα «επιδρομή» σε βάρος των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Πιο συγκεκριμένα:
1.Θέλουν να δυσκολέψουν έως και να ακυρώσουν τη δυνατότητα της κήρυξης απεργίας, αφού δεν θα χρειάζεται η απόλυτη πλειοψηφία των γενικών συνελεύσεων των μελών των συνδικάτων, αλλά η απόλυτη (50%+1) πλειοψηφία του συνόλου των εργαζομένων, συνδικαλισμένων και ασυνδικάλιστων.
2.Θα δώσουν στους εργοδότες το δικαίωμα της ανταπεργίας (lockout), κάτι που υπήρχε μέχρι το 1980 και καταργήθηκε με σκληρούς εργατικούς αγώνες.
3.Σποπεύουν α περιορίσουν ή και να καταργήσουν συνδικαλιστικές διευκολύνσεις, όπως συνδικαλιστικές άδειες, για να δυσκολέψουν την επαφή των συνδικαλιστών με τα μέλη τους. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η δημοκρατία, ακόμη στη χώρα μας, πάει μέχρι τις πύλες των εργοστασίων και των άλλων χώρων του ιδιωτικού τομέα, αφού οι πρωτοπόροι εργάτες και υπάλληλοι απολύονται όταν διεκδικούν ή κάνουν προσπάθειες για δημιουργία συνδικάτων και έτσι εξηγείται, μεταξύ των άλλων και το γεγονός ότι λιγότερο από το 10% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα είναι συνδικαλισμένο, εν αντιθέσει με τον δημόσιο τομέα, που αγγίζει το 80%-90% των εργαζομένων και
4.Θέλουν να καταργήσουν την χρηματοδότηση των συνδικάτων για να τα στραγγαλίσουν και οικονομικά. Χρειάζεται όμως να διευκρινίσουμε ότι αυτό ισχύει μόνο στον ιδιωτικό τομέα, όπου στα συνδικάτα επιστρέφει ένα μέρος των κρατήσεων που γίνονται από τους μισθούς τους υπέρ των συνδικάτων και κάποιων κοινωνικών παροχών, που όμως και αυτά στη μνημονιακή περίοδο ή περιορίστηκαν δραστικά ή καταργήθηκαν παντελώς.
Δεν αληθεύει δηλ ότι το κράτος χρηματοδοτεί τα συνδικάτα στον ιδιωτικό τομέα, αλλά χρηματοδοτούνται από λεφτά των εργαζομένων. Αξίζει όμως να σημειώσουμε ότι αυτή η κατάσταση έκανε δέσμια τα συνδικάτα από τους χειρισμούς του κράτους και υποβαθμίστηκε μια βασική λειτουργία των συνδικάτων, που είναι η οικονομική τους αυτοτέλεια, στηριζόμενη στις μηνιαίες συνδρομές των εργαζομένων υπέρ του συνδικάτου.
Στο δημόσιο τομέα δεν ισχύει αυτό, γιατί τα συνδικάτα δεν επιχορηγούνται από το κράτος, αλλά στηρίζονται στις συνδρομές των εργαζομένων μελών τους.
Η κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, με τη συνδρομή και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, έκανε κάθε προσπάθεια για την απαξίωση της συνδικαλιστικής δράσης, των συνδικάτων και των συνδικαλιστών, πατώντας και σε υπαρκτές αδυναμίες τους.
Τα μέτρα που παίρνει όμως η κυβέρνηση δεν στοχεύουν στον περιορισμό των κακώς κειμένων στο συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά στην κατάργηση κάθε εργατικής και κοινωνικής αντίστασης, γιατί στις βίαιες αντιμεταρρυθμίσεις που συντελούνται στην Ελλάδα, υπέρ του κεφαλαίου, η δημοκρατία και η συλλογική πάλη και αντίσταση αποτελεί τα εμπόδιά τους!
*Ο Γιώργος Χαρίσης είναι συνδικαλιστικής και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
Unions in the firing line
Trade unions are workers’ first defence against Europe’s harshest austerity regime, argues GEORGE HARISSIS – and they’re under attack
IN THE last 25 years the Greek trade union movement has seen its priorities change — partly due to differences among trade unions but also due to the growing influence of neoliberal economics and the decline of collectivism.
The sections of the trade union movement that are influenced by conservative and social-democratic political parties have accepted the basic labour relations “reforms” promoted by the country’s capitalist political establishment, as demanded by the EU and the IMF.
By their acceptance they have cultivated the perception that the capitalist classes and their political parties are the “social partners” with which the working classes can negotiate, losing sight of the fact that these are class enemies against whom our class has to constantly struggle.
As a result, the reformist perceptions of social partnership, cross-class collaboration and social dialogue have become dominant within the Greek working classes and associated layers of society, weakening the previously dominant principles of class struggle, workers’ demands and the class emancipation of exploited layers of society.
In 2010 during the first stage of the “memoranda” regime, the dominant trade union sections influenced by Pasok — the social-democratic party — and the right-wing New Democracy, considered the crisis to be a socio-economic one instead of a systemic-capitalist one and believed that it was possible to solve it by simply reducing public expenditure.
They did not join the fight to defend their colleagues in the public sector, who were at the time the main target and the victims of the biggest reversals of pay and other employment rights.
The end result was that the whole of the working class lost basic employment rights which had been won through hard-fought battles and the shedding of workers’ blood over a period of more than 100 years.
Greece experienced a violent reversal of established employment and other civil rights within such an extremely short timescale that Greek society found itself ill-prepared to resist.
However, despite all that, in the last few years there have been significant battles fought by the workers and Greek society, which may not have prevented the imposition of the anti-labour reforms, but have nevertheless delayed substantially their implementation and have, crucially, changed the political scenery of the country.
The left is now the major political force in Greece.
The two governing parties, which between them five years ago had a combined 80 per cent of the vote, are now struggling to get 30 per cent.
These radical changes are also spilling over, albeit in a more tortuous way, into the trade union movement.
This and, more importantly, the fact that the trade unions are the main opposition on the ground to the politicians of the governing “memoranda” parties, are the main reasons why the government is so determined to constrain their activities.
The curtailment of trade union rights is part of the wider assault on democratic rights in our country. Increasingly in demonstrations today the dominant slogan is “Bread, Education, Freedom,” devised in 1973 during the popular uprising against the dictatorship, followed up now by “The junta didn’t end in ’73,” reflecting a wider mood as the basic values of the bourgeois parliamentary democracy are being once more trampled upon.
Demonstrators are again facing oppressive police violence, strikes are being declared illegal and ultra-vires by the courts and employees in key sectors are being “conscripted” — as in the cases of the National Electricity Board this year, the teachers last year, railway workers and local government workers.
(Greek law allows the government of the day to “conscript” specific groups of workers in the national interest, through emergency legislation, ie to temporarily recruit them into the armed forces, thus abolishing their constitutional right to take strike action.)
In order to be able to impose the savage new austerity measures demanded by the “lenders,” with the connivance of the Greek government, and having already abolished collective bargaining and any sense of collective negotiating, they are now preparing the ground for a new assault on trade union rights and freedoms:
- Making it even more difficult, even impossible, to legally declare a strike, proposing a legal requirement of securing in advance the consent of an absolute majority (50 per cent plus one) of the total workforce — including both union and non-union members — instead of the current requirement to secure an absolute majority of members at special general meetings
- Giving employers the right of “lock out,” something that was in existence until 1980, when it was abolished following hard-fought battles
- Planning to restrict and in certain cases abolish trade union facilities, especially time off for trade union duties, in order to impede direct contact between unions and their members.
It is worth pointing out that in our country democracy stops at the gates of factories and other private-sector workplaces, with those brave enough to make demands or try to establish trade union branches being easy to sack.
This is one of the main factors explaining why union membership in the private sector runs at around 10 per cent of employees as opposed to 80-90 per cent in the public sector.
The right also wants to abolish the funding of trade unions, in order to strangle them financially as well. This affects only the private sector — currently by law employers have to collect from the wages and salaries of their workers a levy earmarked for funding trade union work and activities and certain other social welfare schemes.
The latter have been severely reduced and even abolished in many cases since the introduction of the “memoranda” regime.
Although this does not mean that these unions are government-funded as implied by some — the funding comes out of the wages and salaries of the workers themselves — it has nevertheless made these unions hostages to state manipulation and it has undermined their economic independence, one of the basic prerequisites of an effective trade union.
The situation is different in the public sector, where trade union funding has nothing to do with the state and relies entirely on the monthly subscriptions of the paid employees.
In recent years the government, supported by the mass media, has made every effort possible to discredit union activity, unions and trade unionists, often exploiting real weaknesses within the movement.
However the government’s reforms are not designed to deal with these weaknesses, but to exploit them in order to abolish any social or union resistance, because the main obstacle to the savage reforms imposed on Greek society for the benefit of big capital are democracy and collective struggle and resistance.
George Harissis is a leading Greek trade unionist and on the central committee of Syriza. He writes in a personal capacity.