Πως και γιατί μας την έστησαν ...(για την ΟΕΔΑ Φυλής και τις περίφημες αντισταθμιστικές εισφορές)

του Θωμά Μπιζά

Το τεράστιο ύψος των αντισταθμιστικών εισφορών που δίνει ο ΕΔΣΝΑ προς τον Καλλικρατικό δήμο Φυλής    είναι ίσως ο βασικότερος λόγος που εδραιώθηκε και  «άντεξε» τόσα χρόνια χωρίς ιδιαίτερους τριγμούς  το παρωχημένο συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική.

Λίγα λόγια για την ιστορία του πράγματος
Από τον  Δεκέμβριο του 1994 που το Δημοτικό συμβούλιο  Α. Λιοσίων αποδέχτηκε τη δημιουργία του ΧΥΤΑ Δυτ. Αττικής στα διοικητικά του όρια, κατ' επέκταση της υπάρχουσας τότε χωματερής των Άνω Λιοσίων, καθώς και την κατασκευή εργοστασίου μηχανικής ανακύκλωσης δυναμικότητας 300.000 τον./έτος και αποτεφρωτήρα νοσοκομειακών παθογόνων απορριμμάτων, «ερίφθη ο κύβος» για το συγκεντρωτικό μοντέλο στην Αττική.

 Από τότε σταμάτησαν όλες οι ενέργειες για την εξεύρεση νέων χώρων τελικής διάθεσης που είχαν αρχίσει από το 1983 με την συγκρότηση της επιτροπής  που στην πλειοψηφία της είχε ειδικούς επιστήμονες του ΥΠΕΧΩΔΕ, του υπ. Εσωτερικών, του ΕΣΔΚΝΑ, του Νομαρχιακού Συμβουλίου Αττικής  και των  Δήμων Αθηναίων και  Πειραιά.  

Και οι  πρωτοβουλίες  που είχαν παρθεί από το ΤΕΕ και το ΕΜΠ το 1987 και το 1988  και οι ημερίδες που έκαναν αυτά τα ιδρύματα για τα ζητήματα διάθεσης των απορριμμάτων πήγαν αναξιοποίηστες  και χαμένες .

Ναυάγησε και η προσπάθεια των ΟΤΑ της Λαυρεωτικής το  1988 για την δημιουργία τοπικού ΧΥΤΑ και έτσι φτάσαμε στο 1991 που έκλεισε η χωματερή Σχιστού και η χωματερή των Λιοσίων έγινε η μοναδική χωματερή της Αττικής.
Στα χαμένα  πήγαν και οι εγκρίσεις καταλληλότητας τον  Μάρτιο  του 1991 που δόθηκαν από τους νομάρχες δυτικής και ανατολικής Αττικής των υποψηφίων χώρων με βάση τις οποίες  ο ΕΣΔΚΝΑ δημοπράτησε και  ανέθεσε  τις δύο μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων προκειμένου να επιλεγούν οι δύο χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων.

Ένας χώρος για τα  ανατολικά  και ένας για τα δυτικά .
 

Και οι μελέτες περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων πήγαν στα χαμένα και η προέγκριση των χωροθετήσεων.

Τότε,  το 1991,  άρχισε  να καταβάλλεται στους οχλούμενους ΟΤΑ από τους ΧΥΤΑ , η περίφημη αντισταθμιστική εισφορά. Αυτή η εισφορά που φαινόταν τότε ένα δίκαιο μέτρο,  θα έπαιζε  ένα ιδιαίτερα  αρνητικό ρόλο τα επόμενα χρόνια.

Το έδαφος  πλέον στρώθηκε  διαφορετικά με τις αντισταθμιστικές εισφορές από το 1991 και έτσι οδηγηθήκαμε τον Δεκέμβριο του 1994 στην περίφημη απόφαση του Δ.Σ των Λιοσίων που στην πράξη «έκλεισε» κάθε συζήτηση για την εξεύρεση άλλων χώρων.

Η απόφαση να παραμείνει στα Άνω Λιόσια  ο μοναδικός χώρος τελικής διάθεσης είχε ήδη παρθεί από το λόμπυ των σκουπιδιών. Εκεί θα στηνόταν και το μεγάλο φαγοπότι .

Πολύ αργότερα στον ίδιο χώρο αυτό το λόμπυ σχεδίασε και την εγκατάσταση των δυο μεγάλων μονάδων επεξεργασίας 700.000 και 400.000 τόνων αλλά τους χάλασε τα σχέδια  η εκλογή της Δούρου που ακύρωσε τους διαγωνισμούς.

Η «κοινωνική ανοχή»  στην οποία στηρίχτηκαν ακόμα και αποφάσεις του ΣτΕ ,  είχε ήδη  εξασφαλισθεί  με ένα απίστευτο όργιο προσλήψεων και συναλλαγών κάθε τύπου. Μέχρι και ποδοσφαιρικές ομάδες έφτασαν σε χρόνο μηδέν από το πουθενά στην μεγάλη κατηγορία με την προεδρία των τοπικών δημάρχων. Το μεγάλο φαγοπότι καλά κρατούσε.

Από την άλλη πλευρά η πλειοψηφία των δημάρχων  της Αττικής «βολευόταν» με το μοντέλο αυτό,  γιατί καταβάλλοντας ένα ποσό από τα δημοτικά τέλη είχαν το κεφάλι τους ήσυχο από τις ανεπιθύμητες δράσεις στην αυλή τους και απλά μάζευαν τα σκουπίδια και τα μετέφεραν την Φυλή.

Το  συμπέρασμα είναι πως με τα αντισταθμιστικά κατάφεραν να κάνουν  την εγκατάσταση της Φυλής την  βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε όλο το συγκεντρωτικό μοντέλο .

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ

Το συγκεντρωτικό μοντέλο ήταν μια πανάκριβη επιλογή και για αυτόν ακριβώς τον λόγο  έλκυε και ενέπλεκε    πολλά είδη αρπακτικών .

Για να καταλάβουμε πόσο ακριβή ήταν  η επιλογή του συγκεντρωτικού μοντέλου στην Φυλή,  δεν πρέπει να μείνουμε μόνο στις αντισταθμιστικές εισφορές.

Η εγκατάσταση της Φυλής , ακριβώς λόγω του  μεγέθους της, είχε ένα αδιανόητα μεγάλο κόστος  εγκαταστάσεων και ένα ακόμα μεγαλύτερο κόστος λειτουργίας.

Όλες οι εγκαταστάσεις εντός της ΟΕΔΑ ήταν  Φαραωνικού τύπου. Το ΕΜΑΚ , η μονάδα του βιοαερίου , ο αποτεφρωτήρας  των νοσοκομειακών , ακόμα και ο κινητός μηχανολογικός εξοπλισμός ήταν υπερβολικά μεγάλων διαστάσεων ακριβώς γιατί και η ΟΕΔΑ ήταν υπερβολικά μεγάλων διαστάσεων.

Οι μεγάλες εγκαταστάσεις είχαν και μεγάλα κατασκευαστικά  και  λειτουργικά κόστη.

Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του ΕΜΑΚ. Μιας μονάδας που ακούγεται πως έχει στοιχίσει 140.000.000 ευρώ  περίπου και πως ο κάθε τόνος απορριμμάτων που περνά από τις γραμμές του ΕΜΑΚ στοιχίζει περίπου 110 ευρώ , για να καταλήξει τελικά πάλι για ταφή  στον ΧΥΤΑ.

Η τωρινή απόφαση της Ε.Ε του  ΕΔΣΝΑ   να εντάξει στον προϋπολογισμό του 2015 δαπάνες για τεχνικοοικονομική αξιολόγηση του ΕΜΑ  και τεχνικοοικονομική αξιολόγηση του αποτεφρωτήρα  είναι μια  σωστή απόφαση από την οποία θα προκύψουν πολύ χρήσιμα και ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις επενδύσεις του ΕΣΔΚΝΑ εκείνης της εποχής.

Τα πάντα σε αυτήν την ΟΕΔΑ κόστιζαν  απίστευτα ακριβά. Τα τεράστια κύτταρα , οι τεράστιες αποκαταστάσεις , οι τεράστιοι τοίχοι προφύλαξης , τα τεράστια λειτουργικά κόστη και ο κατάλογος είναι ατελείωτος.

Σε τέτοιες εγκαταστάσεις ακόμα και οι ζημιές  είναι τεράστιες  και πανάκριβες. Με την κατολίσθηση του 2002 μετακινήθηκαν 800.000 κυβικά σκουπιδιών και υλικών επικάλυψης  που καταπλάκωσαν σχεδόν το μισό ΕΜΑΚ και το κόστος της αποκατάστασης αυτής της ζημιάς δεν το μάθαμε ποτέ.

                                                   ΤΑ ΙΛΙΓΓΙΩΔΗ ΠΟΣΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΤΙΚΩΝ

Μόνο από τα στοιχεία που έχουμε από το 2001, ο ΕΔΣΝΑ έχει καταβάλει  έως σήμερα στον δήμο Άνω Λιοσίων και Φυλής το ιλιγγιώδες ποσό των 500.000.000 ευρώ !! για αντισταθμιστικές εισφορές .

Το συνολικό ποσό που έχει δοθεί είναι πολύ μεγαλύτερο γιατί οι  αντισταθμιστικές εισφορές  έχουν αρχίσει να δίνονται από το 1991 και  επί πλέον υπάρχουν αξιώσεις από ιδιώτες για αποζημιώσεις που ξεπερνούν τα 210 εκατομμύρια ευρώ.

Το 50% περίπου των χρημάτων που εισπράττει ο ΕΔΣΝΑ από τους δήμους , το  δίνει για αντισταθμιστικές εισφορές. Μιλάμε πλέον για ασύλληπτα μεγάλα ποσά.

Θεωρητικά τα ποσά αυτά θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για έργα και δράσεις  που θα αντιμετώπιζαν τις συνέπειες της όχλησης από τον ΧΥΤΑ .

Όλοι οι παροικούντες γνωρίζουν πως μόνο για τέτοια έργα και δράσεις δεν χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα ποσά , αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση .

ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ  ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΑΥΤΑ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΑ;

Η ουσία είναι πως μόνο με ένα μέρος από  τα ποσά που δόθηκαν ως αντισταθμιστικές εισφορές ,  η Αττική θα μπορούσε να αντιμετωπίσει  σχεδόν το  σύνολο των προβλημάτων  που υπάρχουν  στην διαχείριση των απορριμμάτων .  

Για  παράδειγμα  με τα   αντισταθμιστικά  ενός και μόνο  έτους  που δίνει ο ΕΔΣΝΑ  στην Φυλή,  θα μπορούσε  να κάνει  ένα ολόκληρο δίκτυο ΚΔΑΥ που θα επεξεργαζόταν σχεδόν το σύνολο των ογκωδών και των κλαδεμάτων της Αττικής (δηλαδή το 35% των ΑΣΑ περίπου).

Το ίδιο ισχύει και για τις εγκαταστάσεις μονάδων  επεξεργασίας προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων για  κομποστοποίηση ,  για  την χρηματοδότηση των τοπικών σχεδίων,  για  την χρηματοδότηση των πράσινων σημείων κλπ.

Είναι βέβαιο πως μόνο με ένα μέρος των χρημάτων  που έχουν δοθεί ως αντισταθμιστικές εισφορές ,θα μπορούσαν να έχουν γίνει άλλες μικρότερες  μονάδες μηχανικής διαλογής  και νέοι ΧΥΤΥ.

Μόνο  αν αθροίσει  κανείς τις υπέρογκες δαπάνες για τις εγκαταστάσεις της  ΟΕΔΑ Φυλής και τα ποσά των  αντισταθμιστικών εισφορών ,  θα καταλάβει πόσο ακριβά πληρώνουν οι πολίτες αυτό το συγκεντρωτικό μοντέλο.

Τόσα χρόνια οι δήμοι και ο ΕΔΣΝΑ πετούσαν τα χρήματα των δημοτών σε μια μαύρη τρύπα ενώ με αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να έχουν αλλάξει όλο το μοντέλο διαχείρισης .

Την ώρα που κάποιοι άνθρωποι έμεναν χωρίς ρεύμα γιατί δεν είχαν  να πληρώσουν τα υπέρογκα δημοτικά τέλη , την ίδια ώρα  οι «υπεύθυνοι διαχειριστές»  σκορπούσαν εκατομμύρια για να εξασφαλίσουν τάχα την κοινωνική συναίνεση των ιθαγενών και να γεμίσουν τις τσέπες των εργολάβων.

Το συμπέρασμα είναι πως ο ΧΥΤΑ  Φυλής ήταν ένα  περιβαλλοντολογικό και  οικονομικό έγκλημα που πάνω  του στηρίχτηκε όλο το συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική.